Planowanie książki podstawą sukcesu
W ostatnim artykule opisałam poszczególne etapy tworzenia książki i wspomniałam o tym, jak ważne jest planowanie. Z mojego doświadczenia w pracy z pisarzami wynika, że najczęstszą przyczyną utknięcia w środku historii jest właśnie brak planu.
Warto tu rozgraniczyć planowanie czy organizowanie czasu na pisanie od planowania samego tekstu. W tym wpisie skupię się w całości na metodach tworzenia planu książki, a konkretnie powieści.
Jestem świadoma, że moje propozycje nie sprawdzą się u każdego, gdyż wiele zależy od indywidualnych upodobań i po prostu od naszej osobowości. Jeśli jesteśmy typem osobowości nastawionym na planowanie, wówczas stworzenie planu będzie niezbędne, aby w ogóle zasiąść do pisania. Przy okazji, jeśli kogoś ciekawi jego typ osobowości, polecam zrobienie sobie testu Myers-Briggs, w skrócie MBTI.
Jak oni piszą?
Wśród pisarzy możemy wyróżnić dwa zupełnie odmienne style pracy. Jednym z nich jest właśnie szczegółowe planowanie całości, czyli fabuły, poszczególnych scen, bohaterów itd. Taki styl reprezentuje, np. Katarzyna Bonda, która nie zasiada do pisania, zanim nie ma zapiętego na ostatni guzik planu. Innym przykładem osoby, która lubi się przygotować do pracy, jest amerykański pisarz fantastyki Brandon Sanderson.
Odmienne podejście reprezentują pisarze, którzy po prostu idą na żywioł. Stephen King uważa, że nie da się pogodzić planowania ze spontanicznością tworzenia. Zdanie to najwyraźniej podziela Remigiusz Mróz, ponieważ on również siada do pisania bez planu. King, tłumacząc tę strategię, przywołuje metaforę ogrodnika. Według niego historia tworzy się sama, a zadaniem pisarza jest po prostu zasiać pomysł i pielęgnować go.
Jeśli jesteś początkującym pisarzem, możesz poeksperymentować z tymi strategiami, wypróbować każdy z tych stylów. Możesz też stworzyć sobie taką hybrydę, czyli owszem – robić jakiś plan, ale ogólnikowy, np. zarys całości, a resztę pozostawiać już spontanicznej pracy nad tekstem.
Elementy planu powieści
Pssst, jeśli masz ochotę możesz obejrzeć także wersję video (fragment webinaru, w którym omawiam miejsce akcji i bohaterów) 
Bohaterowie
Od nich zwykle zaczynam. Często postać literacka jest impulsem, który popycha mnie do stworzenia nowej historii. Tak było choćby w przypadku mojego „Kąkola”. Pewnego dnia, będąc w kościele, zobaczyłam nagle w myślach postać czarownicy Franceski, a obok niej pełnego rozterek księdza Simona. Poczułam nieodpartą chęć napisania o tej parze i zrobiłam to
Przygotowałam dla Ciebie niespodziankę, jaką jest darmowy szablon tworzenia postaci. Znajdziesz w nim 4-stronicowy kwestionariusz bohatera, którego wypełnienie pozwoli Ci wykreować pełnokrwistą postać literacką. Do szablonu dołączyłam ponadto 3 strony inspiracji z cechami wyglądu, osobowości oraz zachowania/stylu bycia.
Szablon możesz pobrać tutaj w zamian za zapisanie się na mój newsletter.
Praca z szablonem zaowocuje, mam nadzieję, pomysłami na kolejne sceny i większym zrozumieniem postaci, co z pewnością pomoże uwiarygodnić Twoją historię.
Opisując wygląd postaci, postaraj się, by choć w pewnym stopniu odzwierciedlał on jej osobowość lub styl życia. Niech fizyczność i psychika bohatera będą ze sobą spójne.
Jeśli chcesz stworzyć wizualizacje swoich postaci, bardzo polecam Ci skorzystanie z darmowego programu on-line Artbreeder. Próbka jego możliwości poniżej:
Strona jest dość łatwa w obsłudze, możesz też skorzystać z tutoriala na YouTube, np. tego video. Nawet jeśli nie znasz angielskiego, sam obraz podpowie Ci, gdzie należy klikać, aby uzyskać fajne efekty.
Rozmyślając nad charakterem i stylem bycia Twojej postaci, zastanów się nad tym, co sprawiło, że jest, jaka jest.
Arcyważne jest określenie celu bohatera w kontekście historii, którą chcesz napisać. Dążenia protagonisty napędzają rozwój fabuły. Koniecznie przemyśl więc motywacje swojej postaci – co ją popycha do działania (np. pragnienia lub lęki). Czego chce otwarcie, a za czym tęskni w skrytości ducha? Co jest jej największą ambicją? Czego najbardziej się obawia? Jakie traumy przeżył/a w przeszłości? Co z chęcią by zmienił/a w swoim życiorysie? Jakie jej/jego cechy mogą przeszkodzić w osiągnięciu zamierzeń, a jakie będą pomocne?
Jaki konflikt wyniknie z dążenia bohatera do celu? Co może stracić na skutek tych działań? Co będzie musiał poświęcić? Przykładowo, bohater filmu „Narzeczony mimo woli” – Andrew nade wszystko pragnie zachować posadę w wydawnictwie, na którą bardzo ciężko pracował oraz wydać pierwszą powieść. Godzi się więc wejść w związek małżeński ze swoją szefową – Margaret, by w ten sposób uniknęła deportacji do Kanady. Umawia się z Margaret, że wezmą lipny ślub, pod warunkiem, że ta awansuje go na redaktora i wyda jego książkę. Andrew ryzykuje odpowiedzialność prawną, w razie, gdyby wszystko wyszło na jaw. Poza tym, widząc radość bliskich na wieść o ślubie, odczuwa ogromną presję emocjonalną oraz wyrzuty sumienia. Jak widać, na przykładzie tej komedii, konflikt robi robotę i wokół niego toczy się akcja.
Poświęć trochę czasu na przemyślenie relacji Twojej postaci z innymi ludźmi. Z kim jest najbliżej? Kogo kocha, a kogo nienawidzi? Czy ma przyjaciół, czy jest towarzyska? Czy utrzymuje kontakty z rodziną? Dlaczego? Jakie było jej/jego dzieciństwo?
Co Twój protagonista ma wspólnego z rodziną czy przyjaciółmi? Jakie cechy charakteru lub zachowania go z nimi łączą, a które wynikają z przekory? Kto jest dla niego autorytetem?
Miejsce akcji
W programie Artbreeder prócz wizerunków bohaterów można też pracować nad wizualizacją miejsc akcji (obrazek powyżej).
Zastanów się nad tym, gdzie będzie osadzona akcja Twojej powieści. Zadbaj o to, by postacie nie były zawieszone w próżni, ale postaraj się odmalować barwne tło, które nada klimat całej historii. Postaraj się, by Twoje opisy angażowały różne zmysły czytelnika – prócz opisów wizualnych, pisz więc o dźwiękach, zapachach, smakach, odczuciach dotykowych i innych.
Zwróć uwagę na pogodę – często aura może doskonale podkreślać wydźwięk różnych scen.
Ogólne opisy są niezbędne, ale nie zapomnij też o szczegółach, które nadadzą smaku Twojej opowieści i mogą pełnić różne role (strzelba Czechowa).
Tworząc scenografię do swojej książki, koniecznie zadbaj o reaserch. Jeśli masz możliwość, możesz wybrać się w miejsca, które chcesz opisać (lub podobne) i zanotować sobie różne szczegóły, jakie tam zauważysz, by potem użyć je w opisach.
Wykorzystaj symbolikę. Kiedy napisałam to zdanie, przed oczami od razu stanął mi horror „Ring”, który oglądałam, będąc nastolatką i okropnie się bałam (po pierwsze dlatego, że film był straszny, a po drugie dlatego, że mama zauważy, co oglądam i każde mi wyłączyć 
). Do rzeczy – w filmie jest bardzo dużo symboli, choćby tytułowy „ring”. To niesamowicie buduje klimat i napięcie!
Osobiście, przed przystąpieniem do pisania, lubię przygotowywać sobie grafiki, kojarzące mi się z moim pomysłem i tworzyć moodboardy/kolaże, które pomagają mi sobie zwizualizować świat i atmosferę całej historii.
Przykładowy moodboard dla „Kąkola” (przygotowany w świetnym i darmowym programie on-line Canva , przy wykorzystaniu grafik z Artbreedera i z Unsplasha):
A tutaj następny kolaż, stworzony na potrzeby mojej kolejnej (jeszcze niewydanej) książki:
Fabuła
W następnym artykule skupię się na metodyce budowania fabuły powieści. Początkowo planowałam napisać o tym w bieżącym wpisie, jednak jest to zbyt obszerny temat, a nie chciałabym go potraktować powierzchownie.
Zdjęcia planowania pochodzą ze strony unsplash.com.
4 komentarzy do “Planowanie książki podstawą sukcesu”